Η ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ «ΜΙΚΡΟΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ» ΣΕ ΕΝΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΤΜΗΜΑ

του Κωνσταντίνου Μπουρλετίδη

Η Μικροδιδασκαλία αποτελεί την πλέον ενδεδειγμένη εκπαιδευτική δραστηριότητα για τους ανθρώπους που σπουδάζουν και επιθυμούν να ασχοληθούν με την διδασκαλία σε οποιαδήποτε βαθμίδα εκπαίδευσης. Ειδικότερα στη διδασκαλία οικονομικών μαθημάτων δίνει την ευκαιρία στους εκπαιδευόμενους φοιτητές, οι οποίοι συνήθως δεν έχουν παιδαγωγικά μαθήματα στο πρόγραμμα σπουδών τους, να προσομοιώσουν μια εκπαιδευτική διαδικασία και να «διδάξουν» δανειζόμενοι μια ευρύτατα διαδεδομένη παιδαγωγική τεχνική.

http://www.dailymotion.com/video/xihesy_yyyyyyyyyyyyyyyy-yyy-yyyyy-yyyyyyyyyyy-yyyyyyyyy-2004-2005_school#user_widget
(Μια γεύση από τις υποδειγματικές διδασκαλίες -μικροδιδασκαλίες των φοιτητών του τμήματος Οικονομικών Επιστημών το ακαδ. έτος 2004-2005, στο μάθημα που δίδασκα με τίτλο "Εφαρμογή Εκπαιδευτικών Τεχνικών στη Διδακτική των Οικονομικών".)

Η μεγαλύτερη δυσκολία που αντιμετωπίζει ο διδάσκων σε ένα οικονομικό τμήμα, στην προσπάθεια του να οργανώσει μικροδιδασκαλίες, είναι ακριβώς το γεγονός ότι οι εκπαιδευόμενοι στερούνται παιδαγωγικού υπόβαθρου. Αγνοούν τις θεωρίες μάθησης, δεν έχουν χρησιμοποιήσει άλλες εκπαιδευτικές τεχνικές εκτός της εισήγησης και δεν έχουν οργανώσει ποτέ ένα σχέδιο μαθήματος. Το οξύμωρο στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι ότι στην πλειοψηφία οι εκπαιδευόμενοι φοιτητές, αν και δεν γνωρίζουν παιδαγωγικά και διδακτική, θεωρούν τη διδασκαλία οικονομικών μαθημάτων μια εναλλακτική επαγγελματική επιλογή συμπληρωματικού χαρακτήρα, και δεδομένη την ικανότητα τους να ανταποκριθούν στα διδακτικά καθήκοντα που αυτή απαιτεί.

Στο συγκεκριμένο άρθρο μεταφέρεται η εμπειρία του συγγραφέα από την υλοποίηση ενός φιλόδοξου προγράμματος μικροδιδασκαλιών, στο τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών την περίοδο 2004-2005. Στο συγκεκριμένο πρόγραμμα συμμετείχαν 85 φοιτητές οι οποίοι οργάνωσαν και παρουσίασαν ισάριθμες μικροδιδασκαλίες. Η οργάνωση, υλοποίηση και αξιολόγηση αυτού του προγράμματος οδήγησε σε πολύ χρήσιμα συμπεράσματα σχετικά με την μεθοδολογία υλοποίησης, τα θέματα που επιλέγονται από τους φοιτητές αλλά και την επίδραση στις στάσεις και τις αντιλήψεις των φοιτητών ενός οικονομικού τμήματος που συμμετέχει σε ένα πρόγραμμα μικροδιδασκαλιών.

Η προτεινόμενη μεθοδολογία υλοποίησης περιλαμβάνει τα ακόλουθα βήματα:
(α) Διδασκαλία εκπαιδευτικών τεχνικών στην τάξη
(β) Επιλογή θέματος μικροδιδασκαλίας
(γ) Συνάντηση με τον διδάσκοντα και συζήτηση πάνω στο σχέδιο μικροδιδασκαλίας και ανατροφοδότηση του φοιτητή.
(δ) Τελική μορφή σχεδίου μικροδιδασκαλίας
(ε) Παρουσίαση μικροδιδασκαλίας στην τάξη
Πριν αναλυθεί κάθε βήμα ξεχωριστά ο καθηγητής θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προετοιμασμένος για το τι ακριβώς θα ζητήσει από τους φοιτητές που θα προετοιμάσουν τις μικροδιδασκαλίες. Εάν είναι δυνατόν θα πρέπει να έχει προετοιμάσει υποδείγματα με οδηγίες για την ανάπτυξη της μικροδιδασκαλίας, παραδείγματα επιτυχημένων μικροδιδασκαλίων αλλά και πλάνο με τις διαθέσιμες ώρες που θα έχει ώστε να συναντήσει τους φοιτητές και να μπορέσει να εργαστεί εποικοδομητικά μαζί τους

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ
Το πιο συνηθισμένο σφάλμα που διαπράττουν οι εκπαιδευτικοί είναι που προσπαθούν κυρίως στις ώρες γραφείου να εξυπηρετήσουν τους ενδιαφερόμενους για υλοποίηση μικροδιδασκαλίας φοιτητές. Φανταστείτε για παράδειγμα οι ώρες γραφείου να είναι μια φορά την εβδομάδα για δύο ώρες και να προσπαθούν πενήντα φοιτητές με πενήντα διαφορετικά θέματα μέσα σε αυτές τις δύο ώρες να εξυπηρετηθούν από τον καθηγητή. Το αποτέλεσμα είναι ουρές αναμονής, εκνευρισμός, απώλεια ενδιαφέροντος από την πλευρά των εκπαιδευόμενων ενώ από την τέταρτη συνάντηση και μετά ο καθηγητής δεν διαθέτει πλέον καθαρό μυαλό για να συνεργαστεί δημιουργικά με το φοιτητή
(α) Διδασκαλία εκπαιδευτικών τεχνικών στην τάξηΣτην αρχή της εκπαιδευτικής διαδικασίας ο καθηγητής θα πρέπει να εξηγήσει ακριβώς τι περιλαμβάνει η εργασία της μικροδιδασκαλίας. Θα πρέπει να ενθαρρύνει και να καθησυχάσει τους φοιτητές πείθοντας τους ότι παρότι δεν γνωρίζουν ακόμη κάποια στοιχεία παιδαγωγικής θεωρίας και εκπαιδευτικών τεχνικών θα μπορέσουν να αντεπεξέλθουν πλήρως στις απαιτήσεις της εκπαιδευτικής διαδικασίας.
Εν συνεχεία θα υλοποιήσει ένα χρονοδιάγραμμα εκπαίδευσης περίπου πέντε διδακτικών συναντήσεων, στα πλαίσια των οποίων θα διδαχτούν οι βασικές εκπαιδευτικές τεχνικές τις οποίες θα πρέπει να εφαρμόσουν οι φοιτητές στα πλαίσια της μικροδιδασκαλίας τους. Η διδασκαλία αυτών των τεχνικών κρίνεται απαραίτητη διότι οι εκπαιδευόμενοι θα πρέπει να κατανοήσουν πλήρως τη διαφορά του «διδάσκω» ένα θέμα από το «παρουσιάζω» ένα θέμα στην τάξη. Οι εναλλακτικές εκπαιδευτικές τεχνικές της εισήγησης που έχουν αφενός βιωματικό χαρακτήρα και αφετέρου εμπλέκουν σε δραστηριότητες τους εκπαιδευόμενους που παρακολουθούν τη μικροδιδασκαλία βοηθούν το φοιτητή να τοποθετήσει στο κέντρο της εκπαιδευτικής διαδικασίας το πώς θα διδάξει την ομάδα στόχο και όχι πως θα παρουσιάσει το θέμα οικονομίας που έχει επιλέξει.
(β) Επιλογή θέματος μικροδιδασκαλίαςΤο επόμενο πολύ σημαντικό ζήτημα που θα πρέπει να απασχολήσει τον καθηγητή από τη δεύτερη εκπαιδευτική συνάντηση, ενώ θα έχει ξεκινήσει η διδασκαλία των εκπαιδευτικών τεχνικών, είναι ο καθορισμός των θεμάτων που θα αναλάβουν οι φοιτητές να παρουσιάσουν ως μικροδιδασκαλίες. Υπάρχουν δύο προτάσεις στρατηγικής για την επίλυση αυτού του θέματος:
1η Περίπτωση: Οι φοιτητές ενθαρρύνονται να επιλέξουν ένα θέμα που άπτεται του αντικειμένου των Οικονομικών Επιστημών. Το θέμα αυτό θα έχει ως άξονα ένα συγκεκριμένο μάθημα των οικονομικών επιστημών, και δεν θα υπάρχει περιορισμός στη βαθμίδα εκπαίδευσης στο οποίο θα διδάσκεται αυτό το μάθημα.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Δίωρο εβδομαδιαίο μάθημα Αρχών Οικονομικής Θεωρίας σε Ενιαίο Λύκειο. (η συνολική διάρκεια του μαθήματος Αρχές Οικονομικής Θεωρίας σε ένα Ενιαίο Λύκειο είναι περίπου 60 διδακτικές ώρες)
Ο ενδεικτικός τίτλος της Διδακτικής Ενότητας στην οποία θα υλοποιηθεί η μικροδιδασκαλία είναι «Ο προσδιορισμός των τιμών» και αποτελεί το πέμπτο κεφάλαιο του εγχειριδίου Αρχές Οικονομικής Θεωρίας που διδάσκεται στην Γ΄ τάξη του Ενιαίου Λυκείου. Η συνολική διάρκεια αυτής της διδακτικής ενότητας είναι περίπου 8 διδακτικές ώρες.
Το συγκεκριμένο πρόγραμμα απευθύνεται σε μαθητές της Γ΄ τάξης Ενιαίου Λυκείου που επιθυμούν να εισέλθουν σε κάποια οικονομική σχολή μετά απο πανελλαδικές γραπτές εξετάσεις.
Η 20λεπτη μικροδιδασκαλία εντάσσεται στην υποενότητα που αναφέρεται στην Κρατική παρέμβαση στην αγορά και συγκεκριμένα στην επιβολή Ανώτατων τιμών.

2η Περίπτωση: Οι φοιτητές ενθαρρύνονται να επιλέξουν ένα θέμα που δεν άπτεται του αντικειμένου των Οικονομικών Επιστημών. Έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν οτιδήποτε μπορεί να «διδαχθεί» ακόμη και εάν αυτό είναι κάποια δραστηριότητα ελεύθερου χρόνου ή ένα γνωστικό αντικείμενο που δεν αποτελεί μάθημα οικονομικών.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Αντικείμενο της μικροδιδασκαλίας θα μπορούσε να είναι η διδασκαλία ενός χορού ή ένα μικρό μάθημα μαγειρικής. Ακόμη ένας φοιτητής θα μπορούσε να διδάξει το πώς χρησιμοποιεί το playstation, ή να παρουσιάσει μια ταινία ενός αγαπημένου του σκηνοθέτη.
Στην δεύτερη περίπτωση αυτό που ενδιαφέρει περισσότερο είναι η ανάπτυξη διδακτικών δεξιοτήτων γενικά και όχι πάνω σε ένα συγκεκριμένο αντικείμενο στα οικονομικά. Φαίνεται πολύ πιο διασκεδαστικό, διότι δεν απαιτεί ο εκπαιδευόμενος να προετοιμάσει ένα αντικείμενο στα οικονομικά, για το οποίο ενδεχομένως να μην νοιώθει άνετα. Όμως ελλοχεύει ο κίνδυνος εάν ο καθηγητής δεν κατευθύνει σωστά την υλοποίηση του προγράμματος να οδηγηθεί σε γελοιοποίηση της διαδικασίας. Επίσης διαφαίνεται ένα ενδεχόμενο αποκοπής του προγράμματος μικροδιδασκαλιών από το αντικείμενο σπουδών ενός οικονομικού τμήματος. Στην περίπτωση του τμήματος οικονομικών επιστημών επιλέχθηκε η πρώτη επιλογή.
(γ) Συνάντηση με τον διδάσκοντα και συζήτηση πάνω στο σχέδιο μικροδιδασκαλίας και ανατροφοδότηση του φοιτητή.Ιδιαίτερα σημαντικό στοιχείο που μπορεί να κρίνει σε μεγάλο βαθμό την επιτυχία ενός προγράμματος είναι η στήριξη του φοιτητή στην περίοδο σχεδιασμού της μικροδιδασκαλίας του. Η στήριξη αυτή πρακτικά σημαίνει την πραγματοποίηση συναντήσεων στις οποίες ο φοιτητής ενημερώνει τον διδάσκονται για το ενδεικτικό περιεχόμενο της δυνητικής του μικροδιδασκαλίας και λαμβάνει ικανοποιητική ανατροφοδότηση σε επίπεδο διορθώσεων και πληροφοριών έτσι ώστε να μπορεί να διορθώσει και να βελτιώσει την εργασία του.
Οι συναντήσεις δεν θα πρέπει να ξεπερνούν τα 20 λεπτά της ώρας και θα πρέπει να καλλιεργηθεί ένα κλίμα συνεργασίας και αμοιβαιότητας. Με άλλα λόγια θα πρέπει να συνειδητοποιήσει ο φοιτητής ότι δεν «εξετάζεται» αλλά «συνεργάζεται» με τον καθηγητή του. Η επίτευξη των εκπαιδευτικών στόχων αφορά και τους δύο. Ο καθηγητής αποτελεί ένα είδος «προπονητή» της ομάδας ο οποίος δίνει οδηγίες και εμψυχώνει το φοιτητή ώστε να παρουσιάσει το τελικό αποτέλεσμα.
(δ) Τελική μορφή σχεδίου μικροδιδασκαλίας Περίπου μια εβδομάδα πριν την παρουσίαση ο φοιτητής θα πρέπει να παραδώσει στον καθηγητή το τελικό σχέδιο της μικροδιδασκαλίας. Το ζητούμενο στο συγκεκριμένο στάδιο δεν είναι η υποβολή του πλήρους κειμένου της εργασίας αλλά η γνωστοποίηση από την πλευρά του φοιτητή του περιεχόμενου της μικροδιδασκαλίας με αναλυτική παρουσίαση του τι περιλαμβάνει στα 15 με 20 λεπτά του υποδειγματικού μαθήματος, τις εκπαιδευτικές δραστηριότητες που θα υλοποιήσει αλλά και το εκπαιδευτικό υλικό που θα χρησιμοποιηθεί.
(ε) Παρουσίαση μικροδιδασκαλίας στην τάξη Το συγκεκριμένο βήμα είναι αποκλειστική ευθύνη του διδάσκοντα και αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο για την επιτυχημένη υλοποίηση του προγράμματος. Ο καθηγητής καλείται να οργανώσει σωστά την διαδικασία των παρουσιάσεων έτσι ώστε και να μην κουράσει τους συμμετέχοντες και οι εκπαιδευτικές ωφέλειες να μην περιοριστούν μόνο σε αυτούς που παρουσιάζουν τις μικροδιδασκαλίες.

Η εμπειρία της οργάνωσης μικροδιδασκαλιών έχει δείξει ότι στις πρώτες παρουσιάσεις υπάρχει αυξημένο ενδιαφέρον από την ολομέλεια του τμήματος, για την παρακολούθηση τους. Στη συνέχεια το ενδιαφέρον ατονεί και η συμμετοχή μειώνεται. Η εξήγηση του ανωτέρω φαινομένου είναι διττή. Αφενός υπάρχει περιέργεια για το πως τελικά θα είναι οι μικροδιδασκαλίες στην πράξη αφετέρου οι φοιτητές που θα παρουσιάσουν τις επόμενες εβδομάδες θέλουν να πάρουν κάποιες ιδέες για το πως θα παρουσιάσουν τις δικές τους μικροδιδασκαλίες. Κατά συνέπεια μετά τις πρώτες συναντήσεις ενδεχομένως η διαδικασία να φαίνεται βαρετή και επαναλαμβανόμενη για αυτούς που δεν εμπλέκονται και είναι παθητικοί θεατές.

Για να διατηρηθεί το ενδιαφέρον της διαδικασίας αλλά και να τηρηθούν οι προδιαγραφές που έχουν τεθεί ο διδάσκων θα πρέπει να ακολουθήσει μια στρατηγική αξιοποίηση και συμμετοχής όλων των εμπλεκομένων στη διαδικασία. Ένα προτεινόμενο μοντέλο που κρίθηκε ιδιαίτερα αποτελεσματικό στο τμήμα Οικονομικών Επιστημών του ΕΚΠΑ είναι το ακόλουθο:
(α) Ο καθηγητής συνειδητά επιλέγει οι πρώτες μικροδιδασκαλίες να παρουσιαστούν στην ολομέλεια. Φροντίζει ιδιαίτερα και σε συνεργασία με τους φοιτητές που παρουσιάζουν έτσι ώστε οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες να μην πλατειάσουν λόγω του μεγάλου αριθμού των συμμετεχόντων.
(β) Από την επόμενη συνάντηση και μετά οι φοιτητές χωρίζονται σε ομάδες – groups των δέκα φοιτητών. Κάθε group αποτελεί μια ξεχωριστή ομάδα που δουλεύει ως ομάδα ξεχωριστά από την ολομέλεια. Η κάθε ομάδα αποτελείται από δέκα φοιτητές, έτσι ώστε ο συνολικός χρόνος των παρουσιάσεων να μην ξεπερνά τις τρεις ώρες ανά ομάδα.
(γ) Στα πλαίσια της κάθε ομάδας και αυστηρά μέσα σε αυτά παρουσιάζονται οι μικροδιδασκαλίες της ομάδας. Κάθε μέλος της ομάδας γνωρίζει ότι όταν παρουσιάζει την υποδειγματική του διδασκαλία, ο εκπαιδευτικός πληθυσμός του είναι τα υπόλοιπα εννέα μέλη της ομάδας. Αυτά θα συμμετάσχουν στις εκπαιδευτικές δραστηριότητες που έχει επιλέξει και αυτά θα τον αξιολογήσουν. Όταν ολοκληρώσει την εργασία του δεν θα αποχωρήσει, θα παραμείνει για να βοηθήσει στην υλοποίηση των μικροδιδασκαλιών των άλλων μελών της ομάδας του στις δραστηριότητες που αναφέρθηκαν πιο πάνω.
(δ) Οι ομάδες ορίζονται από τον καθηγητή σε συνεργασία με τους φοιτητές έτσι ώστε να μην προκύπτουν προβλήματα διαδικαστικού χαρακτήρα.  Η δημιουργία ενός τέτοιου προγράμματος και η διαμοίραση τους στους φοιτητές εκτός των άλλων δίνει μια εικόνα μιας πολύ καλά οργανωμένης διαδικασίας αυξάνοντας τον βαθμό αξιοπιστίας